ردّی بر آراء مستشرقان دربارة منشاء بشری قرآن

پرسش از منشاء قرآن همواره از سوی مخالفان و موافقان دین اسلام مطرح بوده است. از قرن نوزدهم، این پرسش محور مطالعات بسیاری از مستشرقان قرار گرفت و دیدگاه‌های گوناگونی در این باره ارائه شد. در این مقاله، ابتدا اهمّ دیدگاه‌های اندیشمندان اسلامی دربارة منشاء قرآن بیان شده است و آنگاه مهم‌ترین دیدگاه‌های قرآن‌پژوهان غربی در این باره به روش کتابخانه‌ای استقراء گردید که بر اساس آن، مشخّص شد که اهمّ نظرات دربارة منشاء قرآن از دیدگاه مستشرقان عبارت است از: صرع و بیماری، تجلّی نَفسی، نبوغ ذاتی، فرهنگ و عقائد عرب جاهلی، آیین حنفاء، شعراء، کُتُب مقدّس سایر ادیان، الهی و غیر وحیانی و نیز الهی و وحیانی. در مقالة حاضر از میان این نظرات، شش دیدگاه که با صراحت بیشتری به بشری بودن منشاء قرآن اشاره داشتند، با توجّه به دیدگاه‌های متقن اندیشمندان اسلامی نقد شده است. روش نقد به این صورت است که ابتدا ادلّة عام الهی بودن منشاءء قرآن در دو قالب ادلّة درون‌دینی و ادلّة برون‌دینی مطرح شده و از این رهگذر، دیدگاه‌هایی که منشاء قرآن را بشری می‌دانند، رد می‌شود و آنگاه نقد خاصِّ هر یک از دیدگاه‌ها بیان می‌گردد و به این ترتیب، اهمِّ دیدگاه مستشرقان پیرامون منشاء قرآن بررسی و نقد می‌شود.